Dat er op de valreep van de Tweede Wereldoorlog nog een Joodse ULO gevestigd werd op Weteringschans 255 – in de voormalige Regulierschool – is niet algemeen bekend. En toch werd deze school feestelijk geopend, mét een openingsrede van de Opperrabbijn. Het artikel over de opening uit het Nieuw Israëlietisch Weekblad is hier overgenomen.
Inwijding van het nieuwe schoolgebouw — Openingsrede van den Opperrabbijn, — Mr. J. E. Hillesum door zijn medebestuurders gehuldigd
Zeer velen hebben Zaterdagavond 18 Dec. j.l. de inwijding van de nieuwe U.L.O.-school aan de Weteringschans 255a, bijgewoond. De plechtigheid werd opgeluisterd door het koor der school onder leiding van den heer S. H. Englander. Na het boroeg haboo heeft de voorzitter van K. en G., Mr. J. E. Hillesum, het woord gevoerd.
De openingsrede
Spreker gaf uiting aan de vreugde van het Bestuur nu eindelijk na langdurige voorbereiding de U.L.0.-school in dit gebouw gevestigd is. Toen vernomen werd, dat de Reguliersschool gedoemd was te verdwijnen, heeft het Bestuur de beschikking erover gevraagd. Na langdurige onderhandelingen en nadat op het aanbod van een ander gebouw op advies van het Hoofd der school, de heer F. Israël, niet was ingegaan, is ten slotte het verzoek ingewilligd.
De waarborgsom, die gestort moest worden, werd verkregen door een leening bij 0.Z.M.A., voor welke medewerking K. en G. deze Begrafenisvereeniging zeer erkentelijk is.
Toen 10 jaar geleden de U.L.0.-school werd opgericht, werd een Joodsche H.B.S. nog als een utopie beschouwd en bestond alleen nog maar de Herman Elte- en de Fröbelschool. De werkkring der Vereeniging heeft zich dus wel uitgebreid. Een woord van dank aan zijn collega’s en de vroegere bestuurders voor de goede samenwerking wil spr. dan ook niet achterwege houden.
De heer S. E. Asscher, die zich met het beheer der financiën heeft belast, mag hier wel afzonderlijk genoemd worden. Voor het vele, dat hij in zijn functie voor de Vereeniging heeft gedaan, zijn allen hem zeer erkentelijk.
Ook voor den financiële steun van Rijk, Gemeente en particulieren zegt spreker dank. De Ned. Isr. Hoofdsynagoge liet zich evenmin onbetuigd. Van de zeldzame gelegenheid, dat vertegenwoordigers der Joodsche Gemeente een bijeenkomst van K. en G. bijwonen, maakt spreker gaarne gebruik om voor den steun en de belangstelling voor het werk van K. en G. dank te zeggen.
Belangstelling en steun ontvangt zij ook in ruime mate van de Joodsche pers. Het is spreker aangenaam niet alleen de vertegenwoordigers der pers aanwezig te zien, maar ook den Hoofdredacteur van het Nieuw Israëlietisch Weekblad, den heer L. D. Staal. Al heeft deze meermalen in zijn blad te verstaan gegeven, dat de pers onpersoonlijk is, toch weet spreker, dat hij het is, die met zijn welversneden pen voortdurend van zijn liefde voor het Joodsch Bijzonder Onderwijs blijk geeft en ook als lid van het Bestuur der CO. en van het Hoofdbestuur van Achawah den groei ervan tracht te bevorderen. Ook deze beide corporaties zelve dankt spreker voor haar medewerking. Eén persoon zou spreker niet gaarne willen vergeten. Het is de administrateur der vereeniging, de heer Fr. Polak, die zijn werk niet binnen de enge grenzen van zijn ambtelijke plichten afbakent, maar zich steeds ten volle geeft.
De U.L.0.-school heeft getoond In een behoefte te voorzien. Zij is feitelijk een dubbele school, want elke klas heeft een parallel. Het aantal leerlingen is tot over de 150 gestegen. Het zoo mooie resultaat is te danken aan de prestaties van het Hoofd der school, den heer F. Israël en van de leerkrachten, die allen zonder uitzondering hun taak opvatten op een wijze, waarvoor spreker niets dan lof heeft. Zij weten bovendien de Joodsche sfeer te scheppen, waardoor het godsdienst onderwijs, dat aan de goede leiding van den heer S. de Jong is toevertrouwd, met vrucht kan worden gegeven.
Zeer zeker zullen allen in dit gebouw zich met nog meer opgewektheid aan het werk, dat hun lief is, geven. Het heeft onder de deskundige leiding van den heer Baars een algeheele metamorphose ondergaan. Van een oud en verouderd pand is een school gemaakt, die aan moderne eischen voldoet met zes mooie klasselokalen, natuurkunde-, handwerk-, teeken- en schrijfmachinelokaal, een leerarenkamer en een overdekte rijwielbewaarplaats, alles in de puntjes verzorgd. Spreker heeft groote bewondering voor wat de heer Baars met weinige middelen tot stand heeft weten te brengen.
Spreker besluit zijn met een krachtig applaus bekroonde rede met een woord van dank voor de mooie bloemen door het onderwijzend personeel, Achawah en anderen aangeboden. Mr. J. E. HILLESUM.
De rede van den Opperrabbijn
De weleerwaarde heer L. H. Sarlouis zegt met gevoelens van groote vreugde de taak te vervullen, waarmede het Bestuur hem heeft willen vereeren. Gedurende de drie eeuwen, die onze gemeente bestaat, is ’t geven van onderwijs aan de jeugd steeds een der belangrijkste takken van dienst geweest. Het is niet na te gaan of reeds van de stichting af dit onderwijs verstrekt is. Juiste gegevens daaromtrent zijn niet te verkrijgen. Toch zijn er wel werken verschenen, waarin het een en ander van vroegere toestanden wordt medegedeeld.
Spreker heeft voor zich het werk „Simcho Asaf”, waarin de beschrijving van het onderwijs, zooals het te dezer stede gegeven werd, een belangrijke plaats inneemt. Spreker leest er verschillende interessante passages uit voor, waaruit o.a. blijkt, dat vooral het onderwijs, zooals dat door de Portugese Gemeente gegeven werd, op hoog peil heeft gestaan. Ook thans — zegt spreker — gaat het onderwijs in de richting, welke de beste is. Zonder iets te kort te doen aan de groote waarde van het godsdienstonderwijs, op de godsdienstscholen der Ned. Isr. Hoofdsynagoge in ruime mate verstrekt, meent spreker in deze bijeenkomst te mogen constateeren, dat de beste vorm, waarin dit onderwijs kan worden gegeven, de Joodsch bijzondere school is.
Om elk misverstand te voorkomen, wil spreker er aan toevoegen, dat- ook het openbaar onderwijs goed is. Uit alles blijkt, dat het Joodsch bijzonder onderwijs zich in de liefde der ouders verheugen mag. Zou het onderwijs niet zoo goed zijn, dan zou wellicht de belangstelling niet zoo groot geweest zijn. Spreker wil daarom zijn bijzondere dank en waardeering uitspreken voor het corps onderwijzers en onderwijzeressen en de hoofden der scholen, die met toewijding, ijver en liefde zich geven om de aan hun zorgen toevertrouwde kinderen tot volle Joden in de maatschappij te vormen.
Het Joodsche kind moet geleerd worden om te zijn in de eerste plaats mensch en daarnaast overtuigd Jood, wat moet blijken in zijn gedrag in en buiten huis, uit het bezoeken van de Synagoge, in zijn handel en wandel, in zijn gedrag overeenkomstig de oude principes van de burgers van ons land, warm voelend voor het Koningshuis, handhavend het wettig gezag en meevoelend met het leed van Israël over geheel de wereld. Dit alles moet het kind worden geleerd, opdat het als Joodsche man en vrouw zal kunnen leven als voorbeeld voor anderen, tevreden met zich zelf en zoover het in dit aardsche tranendal mogelijk is, gelukkig.
Wanneer spreker zich kwijt van de hem opgedragen taak om de school te openen, dan wil hij dat doen in de verwachting, dat het onderwijs, dat er verstrekt zal worden, moge voldoen aan den gulden regel uit het Spreukenbook: „ganoug hanangar ngal pie darkou”, dat het zoo gegeven moge worden, dat zij, die het ontvangen, er ook in hun later leven niet van zullen afwijken. Spreker wenscht bestuur en onderwijzend personeel, in het bijzonder den heer Israël, dat hun uitstekend werk door God bekroond moge worden en verklaart daarna de school voor geopend.
Het kinderkoor zingt onder leiding van den Heer S. H. Englander.
Het hoofd der school spreektHet kinderkoor zong „mizmour lesoudo” en „eewen moasoe”, waarna het hoofd der school, de heer F. Israël, het woord voerde.
Zooals de kinderen zongen — aldus spreker— is het heden een vreugdedag, dien allen lang verbeid hebben. Spreker wil daarom allereerst den Allerhoogste zijn dank betuigen „oudego kie nganiesonie” en zich daarna richten tot het bestuur en den architect, den heer Baars met zijn staf, die zooveel mogelijk met sprekers wenschen rekening heeft gehouden. Het succes der U.L.0.-school is vooral te danken aan den ijver en de toewijding van de leerkrachten. Het afscheid van de oude school Is niet gemakkelijk geweest. De leerlingen hadden er wel willen blijven. We hebben het hier goed, zoo zeiden ze. Het wijst op de goede verstandhouding, die er steeds tusschen de leerlingen onderling en met ’t onderwijzend personeel geweest is, welke zeker op de nieuwe school zal blijven, veeleer nog versterkt zal worden. Spreker verwacht, dat de leerlingen zich goed zullen blijven gedragen en het nieuwe gebouw, dat er zoo mooi uitziet, zullen sparen; hij hoopt, dat, als ze de school zullen hebben verlaten, ze haar tot eer zullen verstrekken. De eerwaarde heer Maroko heeft daarna zeer mooi „hawijn jakier lie efrajiem” gezongen en later op niet minder treffende wijze „sjoumeir jisroeil”, waarvoor hem een hartelijk applaus ten deel is gevallen.
F. ISRAËL
Gelukwenschen van het Kerkbestuur
De heer Maykels voerde hierna het woord. Uit het feit, dat het Kerkbestuur in vrij sterke bezetting aanwezig is, mag worden afgeleid, dat dit College den avond een voor de gemeente zeer belangrijke acht. Het verzoek om als woordvoerder op te treden, heeft spreker met groot genoegen aanvaard, te meer, waar hij in 1890 als zesjarige knaap hetzelfde lokaal betreden heeft. Er wordt wel eens beweerd, dat de Kerkeraad en het Kerkbestuur niet altijd met volle ambitie en vermogen het Joodsch Bijzonder Onderwijs steunen, omdat zij er een concurrent met de eigen scholen in zien. Hoe het geweest is, weet spreker niet, wel kan hij verklaren, dat het K.B. in zijn huidige bezetting niet van die meening is. Het K.B. is niet blind voor het buitengewoon goede, dat de Joodsche Bijzondere school voor de Joodsche gemeenschap beteekent.
Waardeering van den Rijksinspecteur
De heer Vooren, Rijksinspecteur, biedt het bestuur gelukwenschen aan en verbindt daaraan den wensch, dat leerlingen en leerkrachten en ook het bestuur van de nieuwe school heel lang genoegen zullen beleven, meer nog dan van de school In de Boerhaavestraat. Het heeft wel lang geduurd, maar eindelijk is het toch zoover gekomen. De voortdurende aandrang bij het Gemeentebestuur heeft gewerkt als de droppel, die den steen doet uithollen.
Niet dat het bestuur der gemeente Amsterdam hard is tegenover het bijz. onderwijs, het voert de eischen der lager onderwijswet zeer loyaal uit, maar als eenmaal een school ergens gevestigd is, dan is het uiterst moeilijk er een ander voor in de plaats te krijgen. Ver uit de buurt kan men niet gaan, omdat men anders los van het publiek raakt.
De heer Israël heeft goed gedaan voorbarige pogingen van het Schoolbestuur eenlgszins te remmen. Ook de ouders hebben een groote taak te vervullen. Ze hebben hun kinderen de rustige omgeving te verschaffen, zonder welke, ernstige studie onmogelijk is. De kinderen behooren verder zooveel mogelijk buiten de moeilijkheden en de zorgen van het gezin gehouden te worden. Ook van de zorgen van het Schoolbestuur dienen ze onkundig te blijven.
Van de leerkrachten behoeft spreker niets te zeggen. Zij weten wat van hun gevergd wordt. Hun werk brengt dikwijls moeilijkheden mede. Het is in het belang van het onderwijs, dat ze met zoo weinig mogelijk zorgen te kampen hebben en mocht het anders zijn, dat ze hun zorgen niet binnen de school brengen. Spreker besluit met de beste wenschen voor den groei der school!
Verdere gelukwenschen
De weleerwaarde heer Ph. Coppenhagen vertolkt de gevoelens van het bestuur der Joodsche. H.B.S. Er Is steeds een prettige en hartelijke samenwerking tusschen beide besturen geweest. De ouders hadden zelf te bepalen welke school zij voor hun kinderen wenschten. Beide scholen willen voortgezette opleiding in positief Joodschen zin.
Moge de nieuwe U.L.0.-school onder hoogeren bijstand aan haar gewijde bestemming beantwoorden en het bestuur in den staag groeienden bloei der school de voldoening voor zijn energieken arbeid vinden.
De heer W. Spangenthal biedt namens het Ned. Isr. Schoolbestuur gelukwenschen aan, nu de Voorzitter, de heer M. B. Nijkerk, zeer tot zijn en ook van sprekers spijt verhinderd is. Moge ook voortaan het streven van het bestuur met succes bekroond worden!
De heer E. Stibbe, hoofd der Herman Elteschool, wenscht namens de personeelen van de scholen van K. en G. het bestuur geluk met het heugelijk feit, dat een mooie bladzijde aan het boek van K. en G. heeft mogen toevoegen. Spreker heeft bij wieg van de U.L.0.-school gestaan. Haar eerste leerlingen kwamen van de Herman Elte-school. Spreker had ze er op gewezen, dat ze pioniers waren, de eerste kinderen, die Joodsch bijzonder voortgezet onderwijs zouden ontvangen en dat ze zich dat waardig moesten toonen.
Gelukkig heeft spreker vele oud-leeriingen tot bewuste Joden en Jodinnen zien opgroeien. Dat de personeelen van alle K. en G. scholen met het bestuur meeleven, behoeft spreker niet te zeggen. Ze wenschen er ook een stoffelijk bewijs van te geven in den vorm van een ets, die spreker hierbij aanbiedt.
Spreker besluit met G. zegen af te smeeken voor het welslagen van de taak, die de U.L.0.-school zich ten doel stelt.
De heer E. E. Bing vertolkt de gevoelens van het onderwijzend personeel der U.L.0.-school, dat met het nieuwe gebouw erg in zijn schik is. Allen vinden de school erg mooi, de architect heeft veel eer van zijn werk. Spreker heeft in de 8 jaar, die hij aan de school verbonden Is, nu reeds de vierde inwijding mogen meemaken, wat van de buitengewone activiteit van het bestuur getuigt. Moge het hem in de nieuwe school steeds naar wensch gaan!
Namens de ouders der leerlingen heeft de heer E. Brouwer felicitaties aangeboden en den wensch uitgesproken, dat de school onder haar beproefde leiding tot verderen bloei moge komen. Allen zijn vol lof over het onderwijs, dat hun kinderen ontvangen, waarbij het godsdienst- en maatschappelijk onderwijs in harmonie met elkaar gegeven wordt. Ook de wijze, waarop de Directeur en het personeel met de kinderen omgaan, stellen zij zeer op prijs. Als blijk van medeleven en erkentelijkheid biedt spreker een projectietoestel aan, in de hoop, dat het moge bijdragen om het onderwijs nog aantrekkelijker te maken.
Jo van Gelder geeft hierna op vlotte en keurige wijze uiting aan de gevoelens van de leerlingen der U.L.0.-school en biedt namens hen een klok aan.
De Voorzitter gehuldigd
De Vice-Voorzitter, de weleerw. heer J. H. Dunner, richt zich in opdracht van het bestuur tot mr. Hillesum, om hem dank te brengen voor alle moeite, die hij zich heeft getroost. De kroon op het werk van vele jaren gezet, heeft door de waardeerende woorden van de geestelijke en administratieve autoriteiten een bijzonderen glans gekregen. Moge het mr. Hillesum gegeven zijn, den scepter nog vele jaren te voeren en moge allen den tijd beleven, dat van ons volk de zorgen worden afgewenteld! Mr. Hillesum heeft in zijn slotwoord den eerw. heer Maroko, die reeds meermalen zijn vocale talenten In dienst der vereeniging heeft gesteld, dank gebracht voor zijn mooien zang. Dat de Hoofdsynagoge de J. bijzondere scholen niet als concurreerend beschouwt en gaarne haar groei wil helpen bevorderen, heeft spr. met genoegen van den heer Maykels vernomen. Allen, die het woord hebben gevoerd, betuigt spr. zijn erkentelijkheid, ook voor de aangeboden geschenken. Het cadeau van het onderwijzend personeel heeft des te meer waarde, omdat toen het bestuur hun een offer moest vragen, zij getoond hebben een goed begrip te hebben van de fin. moeilijkheden, waarmede het te kampen heeft. Spreker deelde mede, dat de heer Israël een lamp heeft geschonken en dat ook nog een hanglamp Is ontvangen.
Hulde aan het Vorstenhuis
Als teeken van vreugde wappert buiten de vlag, ook om het gelukkig verloop van de gevolgen van het ongeval, Z.K.H. Prins Bernhard overkomen, wien spreker een spoedig algeheel herstel toewenscht. Mogen er weldra voor ons Vorstenhuis en voor ons volk blijde dagen aanbreken! Aan sprekers verzoek om als blijk van verknochtheid met het Oranjehuis het Wilhelmus te zingen, werd gaarne gevolg gegeven. Na afloop der plechtigheid was er gelegenheid met het interieur der school kennis te maken en ververschingen te gebruiken.
verder
K en G = Kennis en Godsvrucht
Voordat de Joodse ULO hier gevestigd was, was de Reguliersschool er gevestigd. Na de oorlog kwam hier de Zacharias Janssenschool.
De huidige nummering van de panden op de Weteringschans komt niet geheel overeen met de situatie van 1937.
bron:
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 24 dec 1937, De Joodsche ULO is verhuisd
Illustraties:
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 24 dec 1937, De Joodsche ULO is verhuisd
foto © joodsamsterdam.nl, 19 dec 2015
gepubliceerd:
27 april 2016
laatste aanpassing:
6 juni 3023